Ministeriële regeling verbod Single Use Plastics vanaf 1 juli 2023 van kracht: hergebruik wordt de norm
Naar schatting worden in Nederland jaarlijks meer dan 7 miljard plastic bekers en maaltijdverpakkingen na eenmalig gebruik weggegooid, waarvan 150 miljoen op evenementen. Vanaf 1 juli 2023 en 1 januari 2024 zal een verbod op wegwerp gelden: hergebruik wordt de norm.
Dat brengt veel vragen met zich mee, ook binnen de evenementensector. Om de (on-)mogelijkheden van de nieuwe regels te onderzoeken startte het Ministerie van Infrastructuur & Waterstaat ruim een jaar geleden een uitgebreid stakeholdersproces. Het Ministerie ging onder andere in gesprek met de Plastic Promise koplopers om de werking in de praktijk mee te nemen in toepassingen en maatregelen. In maart 2022 is de definitieve ministeriële regeling gepubliceerd. Voor dit artikel gingen we in gesprek met Sanne Westra (Ministerie van Infrastructuur & Waterstaat) over de veelgestelde vragen, antwoorden en conclusies van deze regeling.
Minder wegwerp, meer hergebruik
De maatregelen gelden overal waar wegwerpbekers en voedselverpakkingen worden gebruikt, waarbij er onderscheid wordt gemaakt in 2 categorieën:
Consumptie ter plaatse
Consumptie voor onderweg, afhalen en bezorgen.
De meeste festivals en evenementen zullen onder de eerste noemer vallen. Hiervoor geldt een verbod op wegwerp, en hergebruik wordt de norm. Hier is één uitzondering op, die voortkomt uit het stakeholder proces: het aanbieden van hoogwaardig recyclebare alternatieven is toegestaan als deze voldoen aan de verplichte recyclingpercentages van 75% in 2024, jaarlijks met 5% oplopend tot 90% in 2027. Hoogwaardige recycling betekent in deze regeling dat er weer nieuwe bekers of voedselverpakkingen van gemaakt kunnen worden, volgens de Europese regels die gelden voor de recycling van voedselcontactmaterialen.
Deze uitzondering geldt niet voor PLA- of koffiebekers, deze zijn namelijk (nog) niet hoogwaardig recyclebaar. Voor evenementen betekent dit concreet dat er alleen nog gebruik gemaakt mag worden van herbruikbare bekers of recyclebare PET-bekers, mits deze voor 75-90% gerecycled kunnen worden. Voedselverpakkingen zijn op dit momenten nog niet hoogwaardig recyclebaar (behalve PET-schalen voor koude toepassingen) dus deze moeten voor herbruikbare alternatieven of volledig plastic vrije varianten worden vervangen.
Download de volledige visualisatie hier.
Veelgestelde vragen en antwoorden
Wanneer ben je als organisator van een evenement de ‘exploitant’, en dus verantwoordelijk voor het toepassen van deze regels?
Wanneer er bijvoorbeeld sprake is van verschillende foodtrucks binnen een gesloten evenement, dan is de exploitant verantwoordelijk ervoor dat deze zich houden aan de regels voor consumptie ter plaatse. Bij een evenement met een open karakter is het een keuze: de voedseluitgifte locaties mogen zelf de exploitanten zijn, maar ook hier is de mogelijkheid om een collectief aanspreekpunt aan te wijzen, oftewel: om als organisator de verantwoordelijkheid van de ‘exploitant’ op je te nemen. Voor de definities van exploitant en voedseluitgiftepunt, zie Art. 1.1 p.1., en p.39 van de regeling.
Over welke bekers en voedselverpakkingen gaat deze regeling?
In het kort: zodra kunststof of polymeren worden toegepast in het product is deze regeling van kracht. De enige uitzonderingen hierop zijn zakjes en wikkels. In de praktijk betekent dit dat alle kunststofproducten en samengestelde verpakkingen (behalve zakjes en wikkels) onder de regeling vallen – dus ook kartonnen bekers met kunststofcoating, maar geen frietzakken. Volledig plasticvrije materialen zoals hout, karton of kraft (zonder toegevoegde polymeren) vallen niet onder de regeling en mogen gebruikt blijven worden. Voor de specifieke definitie, zie p. 14 en 15 (‘reikwijdte’) en p. 17 (‘voedselverpakkingen’) van de regeling.
Wanneer mag je gebruik maken van de uitzondering, het aanbieden van hoogwaardig recyclebare alternatieven?
Voor een systeem met recyclebare PET-bekers en -voedselverpakkingen moet van tevoren een melding gemaakt worden. Het meldformulier uit de bijlage van de regeling wordt ingediend bij de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT). Naast de melding moet een administratie bijgehouden worden van de bekers die verstrekt en ingezameld worden. Dit gebeurt in afstemming met de afvalverwerker, die input geeft op de hoeveelheid gerecycled materiaal. De registratie van deze gegevens wordt niet jaarlijks, maar op ‘vraagbasis’ ingezien: steekproefsgewijs of bij aanwijzingen. De exploitant is verantwoordelijk voor de melding en registratie van de gegevens. Zie ook Art. 4.3 & 4.4, p. 4-5 van de regeling.
Waarom moet er van tevoren melding gedaan worden van de uitzondering?
Door de verplichting om voorafgaand aan te melden voor de uitzonderingsregeling heeft de ILT een concreet beeld van waar gehandhaafd wordt op hergebruik, en waar gehandhaafd wordt op recycling. De melding zelf is niet ingewikkeld en er staat geen termijn op maar dient wel voorafgaand aan de toepassing te worden gedaan. In bijlage 2 van de regeling vind je het meldingsformulier en meer uitleg.
Op welk moment wordt er gemeten of de inzamelingsdoelstelling is gehaald?
Van de afvalverwerkers wordt er verwacht dat zij het recyclingpercentage terugkoppelen. Het gaat hierbij om de hoeveelheid plastic bekers en voedselverpakkingen die worden goedgekeurd bij de afvalverwerker, ten opzichte van wat er is uitgegeven tijdens het evenement.
Hoe wordt gehandhaafd op overtredingen, of als de inzameldoelstellingen niet gehaald worden?
Het is te vroeg om te zeggen hoe controle er precies eruit komt te zien, hierover zijn nog gesprekken met de ILT. Niet bij iedereen zal individueel gehandhaafd worden, dit gebeurt steekproefsgewijs of op basis van meldingen of signalen – vergelijkbaar met het meldpunt van plastic tasjes.
Hoe zit het met de schaalbaarheid van hoogwaardige recycling aan de achterkant, voorziet het Ministerie van I&W hier problemen?
Er zijn maar een beperkt aantal afvalverwerkers die vaak met een minimum hoeveelheid werken. Er is contact geweest met deze partijen, en er zijn geen signalen geweest dat ze de extra hoeveelheden te verwerken plastic als gevolg van de regeling niet aan zouden kunnen. Zij werken wel met strikte acceptatievoorwaarden en minimale volumes. Lees hierover meer in dit artikel. Daarnaast zullen er aanbieders op de markt zijn die de inzameling, registratie, certificering en verwerking uit handen kunnen nemen van de organisator van het evenement.
Hoe staat deze ministeriële regeling tegenover gemeentelijke verordeningen?
De ministeriële regeling is de minimumvereiste. Als er dus lokaal strengere, gemeentelijke verordeningen zijn met betrekking tot het gebruik van plastic bekers en voedselverpakkingen (bijvoorbeeld in de vergunningverlening), dan gelden de strengere, lokale eisen vanuit de desbetreffende gemeente. Een gemeente kan dus bepalen dat alleen herbruikbare bekers zijn toegestaan.
In de regeling is er voor de evaluatie van 2026 sprake van een reductie van 40% ten opzichte van de huidige situatie. Waar komt dit cijfer vandaan?
Vanuit de EU-Richtlijn moet er een aanhoudende en ambitieuze vermindering plaatsvinden in het gebruik van single use plastics, maar er zijn geen percentages vastgesteld. Het Ministerie van I&W heeft, op basis van onderzoek naar omvang en potentie, de doelstelling van een reductie van 40% vastgesteld.
Is een reductie van 40% ten opzichte van de huidige situatie haalbaar?
De verwachting is dat de daling gehaald zal worden, omdat de reductie gaat over de totale hoeveelheid in Nederland. Vanaf 2024 is het gebruik van single use plastics op in kantoorpanden, onderwijsinstellingen en horeca niet meer toegestaan, hergebruik wordt de norm, en een groot deel van de reductie zal hier plaatsvinden omdat daar de keuze voor hoogwaardig recyclebare bekers, zoals op festivals en evenementen, niet direct voorhanden is. Alleen zorginstellingen en gesloten inrichtingen zijn uitgezonderd. Hoewel ingecalculeerd is dat een aantal partijen binnen de evenementensector single use plastics zullen blijven gebruiken, hoopt het ministerie dat een aanzienlijke hoeveelheid kiest voor hergebruik, al dan niet door de belemmeringen van de uitzondering (het melden, de registratie). Lees hier meer over herbruikbare bekersystemen in de praktijk.
De regeling blijft in ieder geval tot 2026 geldig, is het te verwachten dat er na dit termijn aangescherpt wordt? Komt de uitzondering dan bijvoorbeeld te vervallen?
Dit is erg afhankelijk van het effect van deze regeling. Mocht het bijvoorbeeld blijken dat de inzamelingsdoelstelling van 75% niet haalbaar is, zal er gekeken worden of de uitzondering zinvol is. Het is verstandig om rekening te houden met het kernpunt van de huidige regeling, namelijk het verbod op wegwerpplastics: hergebruik wordt de norm.
In welke passages van de ministeriële regeling vind ik verdere toelichtingen?
Het meldingsformulier in Bijlage 2, p. 9-10
Termijnen en inwerkingtreding: Art. 5.2, p. 5
De maatregelen m.b.t. consumptie ter plaatse op een rij: p. 19-21
De verplichtingen voor verslaggeving op een rij: p. 28
Vanaf 1 januari 2024 is een circulair bekersysteem verplicht. Voor een succesvolle implementatie vraagt om praktijkervaring en bijsturing van de plannen waar nodig. Wacht daarom niet te lang maar ga nu al aan de slag. Bekijk de Plastic Promise toolkit en ga in gesprek met je partners en leveranciers.